Top 3 bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm | Lưu ý để tập an toàn

Phẫu thuật chưa phải là công đoạn cuối cùng của việc điều trị các bệnh lý thoát vị đĩa đệm. Bởi lẽ, sau khi mổ, người bệnh còn cần phải tuân thủ một quá trình chăm sóc nghiêm ngặt. Vậy chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi, các bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm như thế nào để nhanh phục hồi sức khỏe?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKI Phạm Quang Thanh Long, Đơn vị Vật lý trị liệu – Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Biến chứng có thể gặp phải sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm

Theo các chuyên gia cơ xương khớp, Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, tỷ lệ thành công của phẫu thuật thoát vị đĩa đệm nói chung là khá cao. Các công trình nghiên cứu y khoa mở rộng cho thấy, kết quả tốt hoặc xuất sắc chiếm khoảng 84% trường hợp thực hiện phẫu thuật.

Các tài liệu y khoa cũng chỉ ra một số lợi ích của phẫu thuật, khi so sánh với điều trị bằng các phương pháp khác, mặc dù hiệu quả có thể giảm dần theo thời gian trong một số trường hợp nhất định.

Tuy nhiên, cũng như với bất kỳ hình thức phẫu thuật nào, các rủi ro và biến chứng liên quan cũng xuất hiện ở mổ thoát vị đĩa đệm. Cụ thể, vết rách màng cứng (rò rỉ dịch não tủy) xảy ra trong khoảng 1 – 7% trường hợp (1). Bên cạnh đó, các rủi ro và biến chứng khác bao gồm:

• Tổn thương rễ thần kinh
• Són ruột / bàng quang
• Chảy máu nhiều
• Nhiễm trùng
• Viêm phổi do tích tụ chất lỏng
• Huyết khối tĩnh mạch sâu
• Đau dai dẳng sau phẫu thuật

Bên cạnh đó, người được phẫu thuật cũng có nguy cơ tái phát tình trạng thoát vị đĩa đệm. Theo nhiều nguồn thông tin khác nhau, con số ước tính vào khoảng 1 – 20% những người đã phẫu thuật thoát vị đĩa đệm sẽ bị tái phát vào một thời điểm nào đó trong đời.

Tình trạng này có thể xảy ra ngay sau phẫu thuật hoặc nhiều năm sau đó, nhưng thường gặp nhất là trong 3 tháng đầu sau phẫu thuật và có xu hướng tái phát nhiều lần.

Tầm quan trọng của việc phục hồi sau mổ thoát vị đĩa đệm

Sau khi phẫu thuật, người bệnh cần có một giai đoạn nhất định dành cho việc phục hồi bằng cách tuân thủ chế độ nghỉ ngơi, thực hiện các bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm (2)… Tất cả những điều này có vai trò rất quan trọng trong việc:

• Khôi phục trạng thái bình thường của đĩa đệm, giải nén cho dây thần kinh, tủy sống…
• Tăng cường sức khỏe của cột sống sau thời gian dài bị tổn thương
• Làm giảm các cơn đau, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng
• Hạn chế tình trạng tái phát hay biến chứng sau phẫu thuật
• Hỗ trợ người bệnh nhanh chóng quay trở lại trạng thái sinh hoạt bình thường

Các bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm an toàn, hiệu quả

Có rất nhiều bài tập mà bạn có thể thực hiện để giúp cải thiện sức mạnh và chức năng của lưng sau khi phẫu thuật thoát vị đĩa đệm. Điều quan trọng là bạn phải được bác sĩ thiết kế riêng các bài tập phù hợp, tuân thủ hướng dẫn tập an toàn và kiên nhẫn thực hiện đều đặn để đạt được hiệu quả cao nhất. (3)

Một số bài tập phục hồi sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm phổ biến nhất gồm:

1. Bài tập Tay nọ Chân kia

Đây là một bài tập tương đối nhẹ nhàng, nhưng có khả năng hoạt động các cơ cốt lõi và giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng.

Cách thực hiện:

• Nằm sấp, chống đầu gối và hai tay xuống sàn. Giữ thẳng cột sống, hai tay đặt ngay dưới vai và đầu gối thẳng hàng với hông.
• Nhấc một cánh tay duỗi thẳng về phía trước, giữ cho cánh tay thẳng hàng với vai. Đồng thời, duỗi thẳng chân ở đối diện về phía sau, ngang bằng với hông.
• Giữ tư thế căng trong một vài nhịp thở sâu, sau đó nhẹ nhàng hạ cánh tay và chân xuống vị trí bắt đầu.
• Lặp lại bài tập này với cánh tay/chân còn lại.
• Thực hiện 10 – 15 lần cho mỗi bên.

2. Bài tập Rắn hổ mang

Bài tập này tác động trực tiếp vào các cơ lưng, có nhiều biến thể, từ đơn giản đến nâng cao và rất đơn giản để người sau phẫu thuật dễ dàng bắt đầu.

Cách thực hiện:

• Nằm sấp, hai tay đặt dưới vai
• Nâng phần thân trên lên bằng khuỷu tay trong khi vẫn giữ hông sát sàn
• Giữ trong 5 giây, sau đó từ từ nằm sấp xuống sàn
• Thực hiện lặp lại 10 lần
• Khi đã quen với cường độ và tư thế tập luyện, bạn có thể giữ nguyên tư thế uốn cong người trong 20 giây.

3. Bài tập Châu chấu

Khi bệnh nhân có chuyển biến tích cực trong quá trình hồi phục, bài tập này có thể được thêm vào để kéo giãn gân kheo và giúp vùng lưng dẻo dai hơn.

Cách thực hiện:

• Nằm sấp, úp mặt xuống và chắp hai tay ra sau, ôm lấy lưng
• Nâng phần thân trên lên khỏi mặt đất, mặt vẫn nhìn thẳng xuống sàn, chụm hai bả vai lại, hai tay nắm chặt vào nhau.
• Giữ vị trí này trong 5 giây, sau đó từ từ hạ phần thân trên trở lại mặt đất, thả lỏng hai tay và trở lại vị trí ban đầu.
• Thực hiện lặp lại 10 lần.

Những lưu ý khi thực hiện các bài tập

Khoảng 2 – 3 tuần sau khi phẫu thuật thoát vị đĩa đệm, các mô mềm đã lành, bệnh nhân có thể được khuyên bắt đầu các bài thể dục sau khi mổ thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất cho việc phục hồi này, bạn cần lưu ý:

• Tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ, kỹ thuật viên điều trị
• Đeo nẹp ở vị trí mổ theo đúng chỉ định của bác sĩ
• Tập luyện với các dụng cụ chuyên dụng tại nhà hoặc ở phòng tập
• Trao đổi với bác sĩ về thời gian, cường độ tập theo từng giai đoạn
• Cần làm gì để phục hồi tốt hơn sau phẫu thuật?

Theo các bác sĩ Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh khuyến cáo, những người đang hồi phục sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm nên tránh các hoạt động sau đây trong khoảng 4 tuần đầu: lái xe, nâng tạ, cúi gập người… Bên cạnh đó, để có thể phục hồi tốt hơn sau phẫu thuật, bạn nên:

1. Tránh ngồi quá nhiều

Sau khi phẫu thuật, bạn sẽ bị đau và bác sĩ có thể sẽ cho bạn đeo nẹp. Bạn nên nằm, cũng có thể ngồi nghỉ ngơi, nhưng đừng ngồi quá lâu trong vài tuần đầu sau khi phẫu thuật. Thay vì ngồi, bạn nên đứng dậy và đi lại sau khi phẫu thuật. Bên cạnh đó, lái xe đi xa cũng là việc bạn cần tránh vì chúng có thể khiến lưng bị căng quá mức. Nếu bắt buộc phải ra ngoài như đi khám bệnh, bạn nên nhờ người nhà hỗ trợ và chọn bệnh viện gần nơi sinh sống.

2. Hãy thật kiên nhẫn

Bạn có thể phải mất vài tuần trước khi trở lại với tất cả các hoạt động thường nhật như trước đây. Do đó, với tình trạng đau sau mổ, bạn có thể yêu cầu bác sĩ kê toa giảm đau hoặc xin ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc. Tuy nhiên, các triệu chứng khác như tê hoặc yếu… thường mất nhiều thời gian hơn để phục hồi, nên bạn hãy thật kiên nhẫn.

3. Tránh căng thẳng lưng

Cột sống của bạn đã bị tổn thương. Vì thế, điều quan trọng là không tiếp tục gây áp lực không cần thiết cho lưng bằng cách tránh uốn cong thắt lưng trong 2-4 tuần sau khi làm phẫu thuật, không vặn người, không nâng vật nặng hơn 2,5kg. Ngoài ra, bạn nên đặt một chiếc gối giữa hai đầu gối khi bạn nằm nghiêng. Cúi và nâng người lên bằng hông và chân, tránh dùng lưng.

4. Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh

Ăn uống lành mạnh là một phần quan trọng trong việc hồi phục sau phẫu thuật. Bạn có thể không cảm thấy đói sau khi làm phẫu thuật, nhưng nhớ phải uống đủ nước và bổ sung đủ chất dinh dưỡng để giúp cơ thể nhanh chóng khỏe lại.

5. Tuân thủ lịch tái khám

Tất cả các cuộc hẹn của bác sĩ đều rất quan trọng. Theo đó, các bác sĩ sẽ kiểm tra lưng 1-2 tuần sau khi phẫu thuật để đảm bảo rằng quá trình hồi phục của bạn đang diễn ra suôn sẻ. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra vết mổ để loại bỏ nguy cơ nhiễm trùng hoặc các biến chứng khác và cắt chỉ. Khi quá trình hồi phục của bạn tiến triển tốt, bác sĩ sẽ hướng dẫn các bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm riêng biệt.

6. Đừng bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo

Tất cả các cuộc phẫu thuật đều đi kèm với rủi ro. Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm được coi là an toàn, nhưng rủi ro vẫn có thể xảy ra. Vì thế, bạn không nên bỏ qua những cảnh báo từ cơ thể như các cơn đau, sốt cao, ớn lạnh, chảy máu, sưng tấy, chảy dịch… Đặc biệt, tình trạng tê hoặc yếu chân, đau ở bắp chân hoặc ngực là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cần phải được các bác sĩ kiểm tra ngay.

Chế độ dinh dưỡng giúp phục hồi sau phẫu thuật

Vài ngày đầu tiên sau khi phẫu thuật, bạn có thể cảm thấy buồn nôn, chán ăn. Điều này là bình thường. Tuy nhiên, bạn vẫn cần chú ý ăn uống khoa học, bổ sung dinh dưỡng hợp lý, uống đủ nước để hạn chế các vấn đề về tiêu hóa, nhanh chóng hồi phục và đủ sức thực hiện các bài tập kể trên.

1. Cung cấp nhiều calo hơn cho cơ thể

Sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm, sự trao đổi chất của bạn tăng lên cùng với nhu cầu chữa bệnh, nên cơ thể cần lượng calo gấp đôi bình thường. Tốt nhất là bạn nên bổ sung bằng các loại thực phẩm lành mạnh như ngũ cốc, các loại đậu, trái cây tươi và rau quả để cung cấp thêm vitamin C, chất dinh dưỡng cần thiết để chữa lành vết thương.

2. Chế độ ăn giàu chất đạm

Protein là chất dinh dưỡng quan trọng để chữa lành vết thương sau phẫu thuật. Do đó, bạn nên tăng cường thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng, đậu phụ… Đồng thời đừng quên bổ sung các sản phẩm từ sữa ít béo để cung cấp canxi và vitamin D cần thiết cho quá trình phục hồi xương.

3. Chia nhỏ bữa ăn và ăn thường xuyên hơn

Thay vì ba bữa ăn lớn như trước đây, bạn nên ăn 4-6 bữa ăn nhỏ hơn, cân bằng và cách quãng đều nhau trong ngày. Điều đó sẽ dễ dàng hơn cho hệ tiêu hóa, đặc biệt là khi bạn đang tăng lượng calo nạp vào cơ thể.

4. Bổ sung chất xơ và nước

Nếu các loại thuốc điều trị khiến bạn bị táo bón, hãy nhớ uống đủ nước theo cân nặng của mình. Ngoài ra, đừng quên tăng cường thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau quả. Bạn cũng có thể uống nước ép, sinh tố để tăng cường nước và chất xơ. Trong trường hợp tình trạng không cải thiện, bạn nên thông báo với bác sĩ điều trị để được hướng dẫn chi tiết hơn.

Cách chăm sóc người vừa mổ thoát vị đĩa đệm

Để nhanh phục hồi sau mổ thoát vị đĩa đệm, cách chăm sóc của người thân cũng rất quan trọng. Theo đó, các bác sĩ Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh TP.HCM khuyến cáo như sau:

• Khoảng 24 giờ sau mổ, bệnh nhân nên nằm tại giường, hạn chế vận động, tuyệt đối không xoắn, vặn người.
• Trong 2 ngày đầu tiên sau khi mổ, việc vệ sinh nên được thực hiện tại chỗ và có người thân hỗ trợ.
• Từ ngày thứ 3 trở đi, bệnh nhân có thể đứng lên, đi lại nhẹ nhàng với sự giúp đỡ của y tá, người thân.
• Trong 4 ngày đầu, người bệnh tuyệt đối không đứng, ngồi quá lâu ở một tư thế.

Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM có cơ cấu gồm 5 chuyên khoa: Khoa Chấn thương chỉnh hình, Khoa Thần kinh Cột sống, Khoa Nội cơ xương khớp, Khoa Phục hồi chức năng và Đơn vị Y học thể thao. Trung tâm với đội ngũ chuyên gia hàng đầu, luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật điều trị, phẫu thuật chấn thương chỉnh hình tiên tiến bậc nhất thế giới hiện nay.

Bên cạnh đó, Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet hàng đầu thế giới; phòng tập theo tiêu chuẩn quốc tế… góp phần thăm khám, phát hiện tổn thương, phẫu thuật thành công, hạn chế tái phát và biến chứng.

Đặc biệt, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn tiên phong trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc vật lý trị liệu, phục hồi chức năng rất đa dạng với các bài tập sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm được thiết kế riêng, giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục và đặc biệt là hạn chế tối đa di chứng.

Việc phục hồi sau phẫu thuật đĩa đệm có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đưa bệnh nhân trở về cuộc sống bình thường. Vì vậy, bạn nên tham vấn ý kiến từ các bác sĩ và chuyên gia về chế độ sinh hoạt, ăn uống cũng như các bài tập sau khi mổ thoát vị đĩa đệm thật kỹ lưỡng để quá trình này diễn ra an toàn, hiệu quả nhất.